Türk travesti topluluğunun gizli bir dili vardır ve adı ‘Lubunca’dır.
En az bir asırdır ‘Lubunca’, Türk travesti bireyleri tarafından güvenli bir iletişim yolu olarak kullanılmaktadır. Bu kadar devrimci olmasının nedeni, bu kelimenin ne Kürtçe ne Arapça ne de Türkiye’de bulabileceğiniz başka bir dil olmamasıdır.
Kelimenin anlamı basit ama aynı zamanda çok karmaşık ve nüanslı. Lubunca’nın ne anlama geldiğini anlamak için, bu kelimeleri kendilerini ve kimliklerini tanımlamak için kullanan Türk travesti tarihine bakmamız gerekiyor.
Lubunca’nın bilinen ilk kullanımı 1932’de Kemal Atatürk’ün Türkiye’de eşcinsel temalı tüm yayınların yayınlanmasını yasaklamasıydı. Bu olaydan sonra insanlar, kimlikleri ailelerine veya genel olarak topluma ifşa edilmesin diye Fransızca veya İngilizce gibi diğer dillerde ‘lubunca’ gay insanlar için bir kod kelime olarak kullanmaya başladılar.
Yıllar sonra, 1980’lerde, Cumhuriyet valiliği yönetimi altında (1983-1988) suç olmaktan çıkarıldıktan sonra Türkiye’de eşcinselliğin yeniden yasal hale geldiği 1980’lerde, bazı gey erkekler kendilerine yeni bir hayat kurma fırsatını gördüler ve burada kimse eşcinsel olduklarını bilmeyecekti.
Lubunca kelimesi Türkçe’de ‘lübnü’ anlamına gelen trans kelimesinden gelmektedir. Terim, Hürriyet Gayrimenkul Yurdu (HGY) olarak bilinen Türkiye’deki ilk eşcinsel hakları örgütü tarafından ortaya atılmıştır.
1979 yılında Sabahattin Doğan ve Cemal Efe tarafından, daha sonra Orhan Adıyaman ve Osman Pazarcıoğlu gibi diğer aktivistlerin de katıldığı kuruldu. Örgütün adı, eşcinsel çekiciliği hakkında birçok aşk şiiri yazan ünlü Türk şairi Mehmed Şevket Sarması’ndan (1866-1902) gelmektedir.
Grup, ‘Lubunca’ adlı ilk haber bültenlerini yayınlamadan önce üniversite öğrencileri arasında cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği üzerine seminerler düzenledi. Kurucular “lubunca” kelimesini kullandılar çünkü o zamanlar eşcinsellik veya transgenderizm hakkında pek bir şey bilmeyen çoğu insan için anlaşılması kolaydı. LGBTQ olmanın ne anlama geldiğini ve bireyleri cinselliklerine göre nasıl etkilediğini açıklayan broşürler yayınlamaya başladılar.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde queerlere kamusal alanda çok az yer vardı. Ancak queer insanların birçok kamusal alana girmesi yasaklandığı gibi, kendi güvenli alanlarını yaratmanın yollarını da buldular. Lubunca, Türkiye’de keşfedilmeden iletişim kurmak isteyen LGBTQ bireylerin kullandığı gizli bir dildir.
Queeristan web sitesine göre, lubunca 1990’larda, kendileri için en önemli meseleleri açığa çıkma veya saldırıya uğrama korkusu olmadan konuşabilecekleri güvenli bir alan yaratmak isteyen LGBT aktivistleri tarafından kuruldu.
Lubunca, Türkçe ve Almanca kelimelere dayanmaktadır, ancak “travesti”, “gay”, “lesbian”, “dyke” gibi İngilizce kelimeleri de içermektedir ve bunlar daha sonra Türkçe’ye çevrilmektedir.
Türk Travesti Birey Olan A. Takma İsimli Bireye Kısa Ve Öz Sorduk
S. Türkiye’de LGBTQ’ların kullandığı gizli dil nedir?
A. “Lubunca”, farklı olma, aynı zamanda zulme uğrayan ve marjinalleştirilmiş bir gruba ait olma hissini anlatan bir kelimedir. Bu bağlamda, hepimizin farklı olduğu, ancak aynı zamanda bir arada kalması ve birbirimizi desteklemesi gereken bir topluluğun parçası olduğumuz anlamına gelir.
S. Bu kelime Türkiye’ye özel mi?
A. Evet! “Lubunca” sadece Türkçe bir kelimedir ve bazılarının Instagram ve Twitter gibi sosyal medya platformlarında İngilizce çevirisini kullanmaya başladığı yakın zamana kadar başka dillerde kullanılmamıştır.
